Δάσκαλοι που δίδασκαν, στις εξετάσεις κόπηκαν.
Του Γιώργου Σαράντη
Σε χώρες και κοινωνίες οι οποίες λειτουργούν υπό την καθολική κυριαρχία σκληρών κεφαλαιοκρατικών κανόνων και σχέσεων, η επικαιρότητα και τα θέματα που αναδεικνύονται ως μείζονα στη δημόσια συζήτηση δεν προκύπτουν μηχανιστικά και αυτοτελώς αλλά αντιθέτως ορίζονται και υπαγορεύονται από το κυρίαρχο σύστημα εξουσίας, του οποίου ο έλεγχος επί της διακινούμενης πληροφορίας συνιστά υψίστης σημασίας υπαρξιακή προϋπόθεση.
Η Ελλάδα, έχοντας στο ανώτερο θεσμικό επίπεδο απεμπολήσει ολοκληρωτικά κάθε δίοδο άσκησης εθνοκεντρικής πολιτικής μέσω της εφαρμογής των λεγόμενων Μνημονίων και την τελική παγίωση και ενσωμάτωσή αυτών στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο δια της «κατάργησής» τους, καθίσταται χαρακτηριστικό υπόδειγμα παρατήρησης αντίστοιχων διαδικασιών καθολικής χειραγώγησης και ελέγχου της συνολικής πρόσληψης μιας όλο και επιδεινούμενης, όλο και πιο απειλητικής τροπής που λαμβάνει η διαδικασία της νομοτελούς και μη αναστρέψιμης παρακμής του μέχρι πρότινος κυρίαρχου ευρωατλαντικού πόλου.
Με αυξομειούμενη ένταση, ο μέσος «κοινός» άνθρωπος βομβαρδίζεται νυχθημερόν από μια ομοβροντία πρόκλησης τρόμου, όχι για το διαρκώς αυξανόμενο κόστος ζωής του, όχι για την σαρωτική υποβάθμιση των κρατικών κοινωνικών παροχών αλλά για τον «βέβαιο κίνδυνο» που συνιστά για τον ίδιο αλλά γενικότερα για το ίδιο του το αντιληπτό σύμπαν ο λεγόμενος «αναθεωρητικός» πόλος, στον οποίο εντάσσονται «υποδεέστερες» χώρες και λαοί, οι οποίες αμφισβητούν ή δεν πειθαρχούν στη διεθνή ισορροπία των «κανόνων». Κανείς βέβαια δεν μπαίνει στον κόπο να ορίσει και να περιγράψει επακριβώς το νομικό υπόβαθρο στο οποίο εδράζονται οι «κανόνες» αυτοί αλλά όλοι αντιλαμβανόμαστε πως ο κανόνας της ισχύος συνήθως δεν «νιώθει» την ανάγκη περεταίρω γραπτών διατυπώσεων.
Ειδικό ενδιαφέρον ωστόσο, παρουσιάζει όχι τόσο η στάση των κυρίαρχων ελίτ και των εξουσιαστικών βραχιόνων τους εντός των δυτικών ή δυτικοτραφών (μας) κοινωνιών όσο η παρουσία (ή μη) και η δράση (ή μη) των αυτοπροσδιοριζόμενων ως «αντισυστημικών», «προοδευτικών», «ριζοσπαστικών» κοινωνικοπολιτικών σχηματισμών που υφίστανται στο ίδιο αυτό πεδίο και που καλούνται εκ των συνθηκών να πάρουν και οι ίδιοι θέση (εμπράκτως) πάνω στα ιστορικά διακυβεύματα που ανακύπτουν.
Το ιστορικό συνεχές της ανθρώπινης κοινωνικής εξέλιξης, ενώ φαινομενικά προσομοιάζει σε μία συνεχή, αδιατάρακτη ακολουθία αναρίθμητων και χαοτικών γεγονότων που τελικά ενσωματώνονται όλα τους σε μία ενιαία γραμμή, χαρακτηρίζεται στην πραγματικότητα από ορισμένα ιστορικά (και χρονικά και αριθμητικά περιορισμένα) σημεία καμπής. Στην περίπτωση της χώρας μας και στη νεότερη ιστορία της, ένα από αυτά υπήρξε η εποχή της κατάρρευσης του εποικοδομήματος της ψευδούς «ευμάρειας» και η είσοδος στην περίοδο της (νομοτελούς) έκρηξης των ταυτοτικών αντιφάσεων του εγχώριου κεφαλαιοκρατικού μοντέλου.
Η εποχή των Μνημονίων υπήρξε ένα τέτοιο ιστορικό σημείο καμπής, κατά το οποίο επήλθαν εξαιρετικά βίαιες και επώδυνες αλλαγές στην ίδια την κοινωνική υπόσταση της πλειοψηφίας των ανθρώπων. Για όσους θυμούνται, η εποχή εκείνη σε έναν αξιόλογο βαθμό ανέδειξε κοινωνικές δυνάμεις και σχηματισμούς που πράγματι υποκίνησαν σημαντικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, ίσως και μεγέθους και εντάσεως αναντίστοιχων της πραγματικής τους δυναμικής. Υπήρξαν όμως και δυνάμεις που ενώ ιστορικά απολάμβαναν κύρους και παρακαταθηκών κοινωνικών αγώνων και διεκδικήσεων, στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία αρκέστηκαν σε μια αποστασιοποιημένη παρουσία, σε μια ρητορική που δεν επεδίωκε επ’ ουδενί να μετουσιωθεί σε πράξη. Η εξέλιξη των πραγμάτων είναι γνωστή αλλά το «παράδοξο» είναι πως ενώ το κυρίαρχο καθεστώς ξεκάθαρα επικράτησε-κέρδισε, ο αντίπαλος πολιτικός πόλος «κέρδισε» και αυτός με την εκ των υστέρων «δικαίωση» και «επιβεβαίωσή» του δια των δεινών που επήλθαν και παγιώθηκαν! Η «ένδοξη» αυτή τακτική του «μαχητικού σταλεγακισμού» κατάφερε όχι μόνο να διατηρήσει αλώβητη την αργομισθία και τη γραφειοκρατική διολίσθηση ορισμένων πολιτικών υποκειμένων αλλά (αναμενόμενα) εγκωμιάστηκε και από το κυρίαρχο σύστημα ως «στάση ευθύνης», ως «συνέπεια» και «σοβαρότητα». Η εποχή των Μνημονίων «παρήλθε» και κανένας μνημονιακός νόμος δεν καταργήθηκε, απολύτως κανένα αντιλαϊκό μέτρο δεν εμποδίστηκε και δεν αποκρούστηκε. Όμως οι «προφητείες» επιβεβαιώθηκαν και στη μεταφυσική πρόσληψη ενός απελευθερωτικού επέκεινα, κάτι τέτοιο είναι ζωτικής σημασίας.
Οι σημερινές πολεμικές συρράξεις που εξελίσσονται με όλο και μεγαλύτερη ένταση, μπορεί να υπερβαίνουν το εθνικό μας πλαίσιο αλλά η προσέγγιση και η αφομοιωτική επεξεργασία για την πρόσληψη από το εγχώριο κοινό εκκινεί απ’ την ίδια αφετηρία. Η ίδια η εξαιρετικά βαθιά συνθετότητα της φύσης και της φυσιογνωμίας του «πολέμου των άλλων» απλοποιείται και σχηματοποιείται σε παιδαριώδους απλότητας αντιληπτικά σχήματα: Ο «εισβολέας» είναι «σφαγέας», ο «αμυνόμενος» είναι «ήρωας». Τι κι αν ο δεύτερος υιοθετεί απροκάλυπτα και εντελώς απροσχημάτιστα τα σύμβολα και τις μεθόδους των πιο κτηνωδών κληροδοτημάτων της εκστρατείας «ευρωπαϊκής ενοποίησης» που στιγμάτισε με δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς τον προηγούμενο αιώνα. Τι κι αν είναι φανερό σε όλους ότι δρομολογείται μια ολομέτωπη επίθεση ενάντια σε «απείθαρχους» που τολμούν να μην υποκύπτουν ολοκληρωτικά στη μέχρι πρότινος παγκόσμια μονοκρατορία.
Και οι «προοδευτικές» δυνάμεις εντός των τειχών; Αυτές μάλλον έχουν λάβει απ’ τους πρώτους το «μήνυμα». Διαχρονικό γνώρισμα του πολέμου είναι η συσπείρωση γύρω από τον ένα ή τον άλλο συγκρουόμενο πόλο. Οι πόλοι είναι πάντοτε δύο. Πάντοτε! Κι ας μη φαίνεται. Η εγχώρια «πρωτοπορία» λοιπόν φαίνεται και τώρα να επιλέγει την αυτοσυντήρηση, να επιλέγει τη «σωφροσύνη» και τελικά να επιλέγει και πόλο. Όχι τον «φαντασιακό», των διακηρύξεων και των επαναστατικών βερμπαλισμών. Τον άλλο, τον «ρεαλιστικό», τον οικείο, αυτόν που μεγαλόθυμα της επέτρεψε και της ίδιας να νομιμοποιηθεί θεσμικά, να καταξιωθεί κοινοβουλευτικά, να «εμπνέει» και να «φωτίζει» πνευματικά. Όχι υλικά, η διαχείριση του υλικού κόσμου έχει παραχωρηθεί αλλού, βάσει των όρων του «κοινωνικού συμβολαίου».
Το θετικό είναι ότι η Ιστορία έχει αποδείξει πως μένει παγερά αδιάφορη και ανεπηρέαστη από όσους θέτουν αυτοβούλως εαυτόν στο αβλαβές και αδρανές περιθώριο. Εκείνη θα προχωρήσει, ίσως και με σφάλματα στην πορεία αλλά συμβαίνουν αυτά στον πραγματικό κόσμο. Οι «οιωνοί» όμως κάθε άλλο παρά καλοί είναι για λατρευτές της «αγνότητας» και της «καθαρότητας» σε έναν κόσμο όλο και πιο ρημαγμένο και βρώμικο που επιβαρύνεται κι άλλο από την εν ζωή σήψη μιας «αυτοκρατορίας» που ακολουθεί τη νομοτελή πορεία των προηγούμενων.
Και θα μου πεις, εσύ τι προτείνεις; Και θα σου πω: Τίποτα περισπούδαστο, κάτι απλό. Να δούμε αυτό που βλέπουν τα μάτια μας, όχι αυτό που μας υπαγορεύουν άλλοι ότι βλέπουν. Να διαβάσουμε και τα «εκτός ύλης». Να ζυγίσουμε «αυθεντίες» και «πρότυπα». Και να τολμήσουμε να βγάλουμε και συμπέρασμα. Ξέρω δεν είμαστε «καταρτισμένοι», δεν είμαστε «γνώστες» ούτε είναι «δουλειά» μας αλλά δεν μπορώ να βρω και τη «σύμβαση» που τα γράφει αυτά και που στο κάτω κάτω δεν θυμάμαι και να υπέγραψα με κανέναν.